ازوتمی یک بیماری به علت اختلال کارکرد کلیه هاست که سطح مواد زائد خون همچون نیتروژن(ازوت) آن بسیار بالاتر از حد طبیعی می شود. در واقع ازوتمی یعنی بالا رفتن سطح ازوت(نیتروژن) خون!!!
پس از مصرف انواع مواد غذایی و نوشیدنی‌های مختلف، بدن ما پروتئین موجود در این مواد را تجزیه می‌کند.
در نتیجه تجزیه مواد پروتئینی در کبد ، مواد زائد و نیتروژنی(ازوتی) تشکیل میشود که وارد خون می شوند و در خون انباشته می شوند. کلیه‌ها این مواد را فیلتر و از طریق ادرار دفع می کنند.اگر این فرآیند با اختلال مواجه شود در این زمان است که ازوتمی بروز می یابد.
انواع ازوتمی
ازوتمی انواع مختلفی دارد که در ادامه به بررسی و شرح هر کدام از آن ها می پردازیم :
ازوتمی پیش کلیه
ازوتمی پیش کلیه شایع ترین نوع بیماری ازوتمی است. زمانی که به اندازه کافی خون به کلیه ها نرسد(به هر علتی) سبب بروز این نوع از ازوتمی می شود.
علل ایجاد این نوع از ازوتمی عبارتند از :
- از دست دادن خون به دلیل خونریزی
- کم آبی
- ناراسایی قلبی
- نارسایی کبد
- سوختگی
- مصرف برخی داروها مانند ایبوپروفن و آسپرین
و علل مختلف دیگراز دست دادن خون به دلیل خونریزی
ازوتمی درون کلیه
این نوع از ازوتمی به دنبال آسیب به کلیه‌ها ایجاد می شود. گلومرول‌ها بخش اصلی ساختار کلیه هستند که مانند فیلترهای کوچک، مواد زائد را حذف می‌نمایند. آسیب به این ساختار در اغلب موارد منجر به بروز ازوتمی کلیوی میشود.
رایج‌ترین دلایل بروز این نوع از ازوتمی عبارت است از:
- عفونت های خود کلیه یا عفونت منتشر در خون
- لخته شدن خون
- واسکولیت یا التهاب در رگ‌های خونی
- مصرف برخی داروها مانند داروهایی که برای شیمی درمانی تجویز می‌شوند
- مصرف الکل
ازوتمی پس کلیوی
ازوتمی پس کلیوی به دنبال انسداد در مسیر مجاری ادراری ایجاد میشود. گرفتگی و انسداد معمولاُ در حالب ایجاد می‌شوند. حالب به مجرای بین کلیه و مثانه گفته میشود. علت شایع ازوتمی پس کلیوی عبارتند از:
- سنگ ادراری مثل سنگ حالب
- هیدرونفروز (تورم کلیه)
- بزرگ شدن خوش خیم پروستات
- برخی از انواع سرطان دستگاه ادراری
- در هر نوع انسداد در مسیر خروج ادرار از کلیه تا نوک مجرا ممکن است منجر به ازوتمی پس کلیوی بشود.
علائم ازوتمی
ازوتمی ممکن است در مراحل اولیه هیچ گونه علامتی را ایجاد نکند. در برخی از افراد هم ازوتمی در تمام مراحل بدون علامت است و تنها پس از آزمایش‌های تشخیصی ممکن است این بیماری شناخته شود. اما در برخی موارد ممکن است موجب بروز علائمی در بیماران شود. شایع‌ترین علائم ازوتمی عبارتند از:
- کاهش میزان ادرار
- احساس خستگی شدید
- احساس گیجی
- حالت تهوع و استفراغ
- تنگی نفس
- درد در ناحیه قفسه سینه
- تورم و التهاب به خصوص در پاها
- آریتمی (ضربان قلب غیرطبیعی)
- کاهش اشتها
در موارد شدید ازوتمی می‌تواند موجب تشنج و کما شود.
تشخیص ازوتمی
جهت تشخیص باید به یک متخصص کلیه یا نفرولوژیست مراجعه کنید. پس از دریافت شرح حال، ابتدا معاینات بالینی انجام میشود. در صورتی که علائم ازوتمی را داشته باشید آزمایش نیتروژن اوره خون و بررسی سطح کراتینین برای شما درخواست میشود. (کراتینین یک ماده‌ی زائد است که پس از متابولیسم بافت عضلانی ایجاد میشود و با اندازه گیری آن در خون میشود سطح کارکرد کلیه و به تبع آن میزان مواد زائد موجود در خون را تخمین زد)
با توجه به نتایج آزمایش خون، پزشک می‌تواند بیماری شما را به طور قطعی تشخیص دهد.
درمان ازوتمی
تجمع مواد خطرناک در خون در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد بنابراین درمان آن باید به سرعت انجام شود. درمان ازوتمی با توجه به علت ایجاد ازوتمی و شدت ازوتمی متفاوت است. برخی از درمان‌های رایج که ممکن است پزشک برای شما تجویز نماید عبارت است از:
- سرم تزریقی: تزریق مایعات از طریق ورید در مواردی که ازوتمی به دلیل کم آبی ایجاد شده باشد یکی از گزینه‌های درمانی مناسب است.
- تجویز برخی داروها مانند دیورتیک‌ها، داروهای آدرنرژیک، کورتیکواستروئید و …
- استنت حالب: در مواردی که انسداد حالب منجر به بروز ازوتمی شده باشد، پزشک با استفاده از استنت جریان ادرار از کلیه به سمت مثانه را برقرار می‌نماید.
- دیالیز: جهت حذف مواد زائد از خون
پیشگیری از ازوتمی
با انجام دستورالعمل‌های زیر می‌توانید از ابتلا به ازوتمی پیشگیری نمائيد:
- مصرف مسکن ها (مثل بروفن، دیکلوفناک، مفنامیک اسیدو …)، آنتی بیوتیک‌ها، مکمل‌های گیاهی و سایر داروها، بدون تجویز پزشک می‌توانند به کلیه‌های شما آسیب وارد کنند. بنابراین هیچ دارویی را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید.
- در صورتی که خونریزی دارید تا رسیدن به بیمارستان زخم خود را به صورت موقت بانداژ کنید و آن را تحت فشار قرار دهید تا میزان خونریزی کاهش بیابد.
- از کم آبی شدید پرهیز کنید. روزانه به میزان کافی آب مصرف نمائید به خصوص در روزهای گرم. رنگ ادرار باید زرد کم رنگ و یا شفاف باشد. در صورتی که رنگ ادرار شما پررنگ می‌باشد باید میزان آب مصرفی را افزایش دهید.
- اگر سابقه‌ی بیماری‌های کلیوی را در خانواده دارید به صورت مرتب آزمایش‌های غربالگری جهت بررسی سلامت کلیه‌ها را انجام دهید.
- مصرف الکل یکی از دلایل اصلی آسیب به کلیه می‌باشد. بنابراین مصرف نوشیدنی‌های الکلی را باید کاهش دهید.
- به صورت مرتب ورزش کنید.
- ترک کردن سیگار می‌تواند از آسیب به عروق خونی و کلیه ها جلوگیری نماید.
سوالات متداول
خیر. ازوتمی با نارسایی کلیه تفاوت دارد. در واقع نارسایی کلیه یکی از دلایل اصلی ازوتمی می‌باشد.
بله. کم آبی یکی از دلایل اصلی ازوتمی می‌باشد. کم آبی بدن می‌تواند به دلیل عدم نوشیدن آب به میزان کافی، تعریق زیاد، استفراغ، اسهال و یا مصرف برخی داروها ایجاد شود.
خیر. این بیماری مسری نبوده و از فرد بیمار به افراد سالم منتقل نمی‌شود.
