تست نوار مثانه که به آن تست یورودینامیک می گویند، ارزیابی است که برای صحت عملکرد ذخیره و تخلیه ادرار توسط مثانه انجام می شود. همچنین با استفاده از آن می توان عملکرد اسفنکتر ادراری و مجرای ادراری و هماهنگی آن ها با مثانه را بررسی نمود. در این مقاله در خصوص کاربردها و نحوه انجام آن توضیح داده خواهد شد.
نوار مثانه چیست؟
تست نوار مثانه جهت بررسی و ارزیابی عملکرد ذخیره و تخلیه نثانه و مجرای ادراری به لحاظ عصبی و عضلانی صورت می گیرد. انجام این تست به طور کلی 30 الی 45 دقیقه به طول می انجامد. این تست برای تشخیص بیماری در افرادی استفاده می شود که دچار بی اختیاری ادراری و یا سایر مشکلات دستگاه ادراری تحتانی هستند. تست یورودینامیک هم برای زنان و هم مردان انجام می شود.
اقدامات قبل از تست نوار مثانه
بیماری که دچار عفونت ادراری شده است را باید درمان کرد. قبل از این تست باید به مدت 24 ساعت مصرف داروها و سوند فولی را قطع نمود. همچنین تقویم ادراری باید 1 روز قبل از این تست نوشته شود. این تقویم می تواند شامل ساعت های دفع ادرار و مقدار آن در هر سری را یادداشت نمود.
برای این تست از 2 سوند باریک در مثانه و مقعد استفاده می شود و سپس مثانه به تدریج با پر کردن نرمال سالین صورت می گیرد. سپس از بیمار سوال هایی در خصوص اولین حس پر شدن مثانه و یا تخلیه ادرار پرسیده می شود که بیمار بیاد به دقت پاسخ آن ها را دهد.
با پر شدن کامل مثانه و نیاز شدید به دفع ادرار، از بیمار خواسته می شود تا ادرار خود را تخلیه کند تا موارد زیر مشخص شود :
- حس مثانه
- عملکرد مجرای ادراری
- حداکثر ظرفیت مثانه
- قابلیت حجم پذیرش مثانه
- قدرت انقباضی عضلات مثانه
- لرزش های عصبی عضلانی مثانه
- هماهنگی بین عضلات مثانه و دریچه خروجی مثانه
کاربردهای تست نوار مثانه
کاربردهای تست یورودینامیک به شرح زیر است :
- فلج مغزی
- بیماری ام اس
- تکرر شدید ادرار
- تاخیر در شروع دفع ادرار
- عفونت های ادراری مکرر
- احساس تخلیه ناکامل ادرار
- تومور و سکته مغز، ضایعه و قطع نخاع
- آسیب به مرکز کنترل ادرار در مغز یا نخاع
- بی اختیاری ادرار حین سرفه و عطسه کردن
- احساس نیاز فوری و شدید جهت ادرار کردن
شب ادراری اولیه که پس از پانزده سالگی همچنان ادامه دارد و رفع نشده است و شب ادراری ثانویه ( مواردی که در کودکی وجود نداشته و پس از بلوغ شروع شده است ).
در موارد فوق معمولا در صورتیکه علایم ادراری بیمار مداوم و آزار دهنده باشد و به درمان دارویی پاسخ مناسب داده نشود ، بیمار جهت انجام نوار مثانه یا تست یورودینامیک ارجاع داده میشود.
نحوه انجام تست نوار مثانه
جهت انجام تست یورودینامیک، باید تا دو ساعت قبل از آن مایعات فراوان بنوشید تا نیاز به دفع ادرار داشته باشید.
در مرحله اول اوروفلومتری صورت می گیرد و از فرد بیمار خواسته می شود تا در این دستگاه دفع ادرار کند. در این قسمت است که به بررسی سرعت جریان ادرار، حجم و مدت زمان دفع ادرار پرداخته می شود.
در مرحله بعد، سیستومتری انجام می شود و با سوند نلاتون که بسیار باریک است، ادرار باقیمانده در مثانه تخلیه شده و اندازه گیری می شود. در این جا از دو کاتتر استفاده می شود، از یک کاتتر باریک از طریق مجرا وارد مثانه شده و از کاتتر باریک دیگر وارد مقعد می گردد. در انتهای هر کدام از این کاتترها سنسوری وجود دارد تا همزمان هم فشار مثانه و هم روده را اندازه گیری کند.
پس از این مرحله، مثانه به تدریج و آهستگی توسط سرم نرمال سالین پر می شود. طی این روند، از بیمار در خصوص حس پر شدن مثانه سوال پرسیده می شود و از وی درخواست می شود تا در فواصل زمانی منظم سرفه کند.
بررسی موارد زیر در سیستومتری صورت می گیرد :
- فشار مثانه
- حس پر شدن مثانه
- انقباضات غیرارادی مثانه
- قابلیت ظرفیت پذیری مثانه
- قدرت استحکام اسفنکتر ادراری
- احتمال نشت ادرار هنگام سرفه و عطسه
در صورت حس پر بودن مثانه و به حداکثر رسیدن تست PFS که همان اندازه گیری همزمان فشار مثانه و جریان ادرار است، صورت می گیرد.
در مرحله PFS همزمان قدرت انقباضی عضله مثانه جهت دفع ادرار ، فشار مثانه در طی دفع ادرار و سرعت جریان ادرار بررسی میشوند .علاوه بر این هماهنگی اسفنکترادراری برای شل شدن کامل در مرحله دفع ادرار بررسی میشود.در بعضی از بیماران به تشخیص پزشک از مراحل پر شدن و تخلیه مثانه عکس و ویدیو تهیه میشود که به این شیوه ویدیو یورودینامیک میگویند.
نهایتا پس از بررسی تمام یافته ها ، متخصص اورولوژی نوع اختلال عملکردی را تشخیص داده و مراحل درمانی را بر اساس آن برنامه ریزی میکند.
آیا نوار مثانه درد دارد؟
با تست نوار مثانه می توان اسپاسم های عضله احاطه کننده مثانه و انقباض های غیرطبیعی مثانه را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. با وارد شدن کاتتر به مجرای ادراری ممکن است کمی احساس درد کنید ولی به قدری نیست که آزاردهنده باشد.
کاتتر لوله ای انعطاف پذیر و کوچک است که قرار گرفتن آن در مجرای ادرار افراد می تواند حس ناخوشایندی به آن ها دهد. در انجام سیستوسکوپی و یا کاتترازیسیون مجرای ادراری از مقداری ژل لیدوکائین جهت بی حسی می توان استفاده نمو تا متوجه ورود کاتتر نشد.
