انسداد مجاری ادراری به مشکلی گفته می شود جریان ادرار که باید به حالب ها، میزراه و حالب ها سرازیر شد، دچار مسدود شدن گردد. در حالت طبیعی ، جریان ادرار از کلیه ها به مثانه سرازیر می شود، اما در حالت مسدود شدن، جریان ادرار به صورت عقبگرد کار کرده و ادرار به کلیه باز می گردد. به این بیماری، رفلاکس کلیه گفته می شود. در این مقاله قصد داریم در خصوص علل انسداد صحبت کرده و سپس به روش های پیشگیری و درمان بپردازیم.
علل انسداد مجاری ادراری
انسداد مجاری ادراری انواع مختلفی دارد که هر کدام می توانند به علل مختلفی رخ دهند. برخی از آن ها در بدو تولد رخ می دهند که به صورت مادرزادی هستند. علل مادرزادی آن عبارتند از :
انسداد ناحیه اتصال بین حالب و کلیه یا مثانه
جریان ادرار که در حالت نرمال از حالب به کلیه و مثانه است، در این حالت سبب پیشگیری از این جریان می شود. انسداد در محل اتصال حالب با کلیه ها و مثانه، می تواند سبب متورم شدن کلیه و در نهایت متوقف شدن چرخه کارکرد این ناحیه شود. این مشکل می تواند از همان بدو تولد وجود داشته باشد. البته امکان اینکه با رشد کودک نیز این اتفاق بیفتد، وجود دارد. ممکن است این وضعیت بر اثر آسیب زخم اتفاق بیفتد.
در موارد نادر این مشکل می تواند سبب بروز تومور مثانه و یا تومور در سایر این نواحی شود. مسدود شدن ناحیه اتصال حالب و مثانه می تواند منجر به بازگشت ادرار به کلیه شود.
حالب دوگانه
حالب دوگانه، بیماری مادرزادی شایعی است که در یک کلیه، دو حالب وجود دارد. این بیماری می تواند به صورت کامل و یا تا حدی پیشرفت کند. در صورت عدم کارکرد درست هر کدام از حالب ها، ادرار می تواند به کلیه ها برگشته و سبب آسیب جدی شود.
اورتروسل
اگر مجاری ادرار خیلی باریک باشد طوری که اجازه ندهد ادرار به طور کامل جریان یابد و خارج شود، ممکن است یک برآمدگی کوچک در حالب (اورتروسل) ایجاد شود. اورتروسل معمولاً در نزدیکترین قسمت حالب به مثانه است. این می تواند جریان ادرار را مسدود کند و باعث برگشت ادرار به کلیه شود که در آخر منجر به آسیب کلیه می شود.
فیبروز خلفی صفاقی
این اختلال نادر زمانی رخ می دهد که بافت فیبری در ناحیه پشت شکم رشد می کند. فیبرها مجرای ادرار را احاطه کرده و مسدود می کنند و باعث می شوند ادرار به کلیه ها برگردد.
سایر علل انسداد مجرای ادراری
از دیگر علل گرفتگی دستگاه ادراری، فشارهای زیادی است که سبب آسیب به حالب ها و کلیه ها می شود. برخی دیگر از علل عبارتند از :
- لختگی خون
- جراحت های ناحیه لگن
- ایجاد تومور و حرکت به سمت کلیه ها، میزراه، کلیه و مثانه
- انواع بیماری های مجاری ادراری نظیر عفونت ادراری
- وجود سنگ حالب نشات گرفته از کلیه ها
- اختلالات سیستم عصبی
- مثانه بیش فعال و استفاده از قرص های کنترل کننده آن
- متورم شدن و الهاب پروستات در آقایان
- فشار جنین بر مثانه در خانم های باردار
روش های تشخیص انسداد مجاری ادراری
اختلال انسداد مجاری ادراری قبل از تولد و توسط سونوگرافی تشخیص داده می شود. با سونوگرافی می توان جزئیات جنین و رشد نواحی مختلف از جمله کلیه ها، مجاری ادرار و مثانه را با آن مشاهده کرد.
در صورتی که متخصص اورولوژی، به گرفتگی مجاری ادراری مشکوک باشد، غیر از سونوگرافی، از شما می خواهد تا آزمایش ها و اسکن های مربوط را جهت تشخیص دقیق تر انجام دهید. برخی از این آزمایش ها به شرح زیر است :
آزمایش خون و ادرار
پزشک نمونههای خون و ادرار را جهت علائم عفونی و وجود کراتینین بررسی میکند که نشان میدهد کلیهها به درستی کار میکنند یا خیر.
کاتتریزاسیون مثانه
برای آزمایش جریان ادرار ناقص یا مسدود شده، پزشک یک لوله کوچک (کاتتر) را از طریق مجرای ادرار وارد میکند، رنگ را به مثانه تزریق میکند و قبل و در حین ادرار از کلیهها، حالبها، مثانه و مجرای ادرار عکسبرداری میکند.
اسکن هسته ای کلیه
پزشک شما یک ردیاب حاوی مقدار کمی مواد رادیواکتیو را به بازوی شما تزریق می کند. یک دوربین مخصوص، رادیواکتیو را تشخیص می دهد و تصاویری تولید می کند که که به پزشک شما اجازه میدهد تا بتواند سیستم ادراری شما را ارزیابی کند.
سیستوسکوپی
در طی این آزمایش یک لوله کوچک با دوربین و نور از طریق یک برش کوچک به مجرای ادرار شما وارد می شود. این فرآیند به پزشک اجازه می دهد تا بتواند داخل مجرای ادرار و مثانه شما را ببیند.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
سی تی اسکن مجموعه ای از نماهای اشعه ایکس گرفته شده از زوایای مختلف و پردازش کامپیوتری را برای ایجاد تصاویر واضحی از کلیه ها، حالب و مثانه ترکیب می کند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
MRI شکم از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام ها و بافت هایی که سیستم ادراری شما را تشکیل می دهند استفاده می کند.