کلیه نابجا که نام دیگر آن اکتوپی کلیوی است یک نوع عارضه نادر در هنگام رشد کلیه است، این عارضه که در هنگام رشد جنین رخ می‌دهد به قرارگیری نامناسب کلیه‌ها در جای مناسب خود مربوط می‌شود. در عارضه کلیه نابجا، یکی از کلیه‌ها در محل مناسب خود قرار نمی‌گیرد.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید این عارضه نادر هیچگونه علامتی ندارد و برای سلامتی افرادی که این مشکل را دارند هیچ خطری ایجاد نمی‌کند و بسیاری از افراد تا آخر عمر متوجه این عارضه در خود نمی‌شوند. همانطور که اشاره شد کلیه نابجا یک مشکل تقریبا نادر بوده و تقریباً از 1000 نفر، 1 نفر کلیه نابجا دارد. در ادامه مطلب، با این مشکل کلیه نابجا بیشتر آشنا شوید.
لازم به ذکر است که برگشت ادراری می‌تواند منجر به عفونت ادراری شود، زیرا باکتری‌ها به سمت کلیه حرکت کرده و باعث زخم‌زدایی می‌شوند. این زخم‌ها می‌توانند منجر به نارسایی کلیه، افزایش فشار خون، و عفونت کلیه‌ها گردند.
کلیه نابجا چیست؟
مشکل کلیه نابجا مربوط به مکان نامناسب کلیه‌ها است، حتی در بعضی از موارد ممکن است جفت کلیه‌ها در موقعیت مناسب خود نباشند یا جفت کلیه‌ها در یک سمت بدن قرار بگیرند. بد نیست بدانید دو نوع کلیه نابجا وجود دارد که در ادامه هر کدام از موارد را به اختصار شرح می‌دهیم:
- نوع اول، کلیه نابجا ساده است. در این عارضه کلیه در سمت مناسب ولی وضعیت غیرعادی قرار دارد.
- نوع دیگر کلیه نابجا متقاطع است، در این نوع کلیه نابجا، هر دو کلیه در یک سمت بدن قرار دارد و دو کلیه به هم متصل است.
علائم کلیه نابجا چیست؟
به‌طور معمول، هر بیماری یا عارضه در بدن مشکلات و علائم خاصی دارد، اما بعضی از بیماری‌های موجود در بدن هیچ علامت یا نشانه خاصی ندارند. اکثر افرادی که مشکل کلیه نابجا را داشتند هیچ نشانه‌ای از بیماری را بروز نمی‌دهند. با این وجود اگر یک یا چند مورد از مشکلات زیر را تجربه کردید بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم را انجام دهد:
- درد در ناحیه شکم یا کمر
- تکرر ادرار
- احساس سوزش در زمان ادرار
- تب
- مشاهده خون در ادرار
- توده در شکم
- فشار خون بالا
علل کلیه نابجا
کلیه نابجا در زمان ایجاد و رشد کلیه در زمان جنینی اتفاق می‌افتد. قرار گرفتن کلیه در جای نامناسب ممکن است به عوامل گوناگونی بستگی داشته باشد، البته هنوز علت دقیق کلیه نابجا مشخص نشده، اما در حالت کلی چند مورد باعث بروز این عارضه در بدن می‌شود. مشکل کلیه نابجا ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- داشتن نقص ژنتیکی
- داشتن مشکل در بافت کلیه
- مصرف مواد شیمیایی و دارو در دوره بارداری
- داشتن یک بیماری یا عفونت در دوره بارداری
عوارض کلیه نابجا
کلیه نابجا هیچگونه عوارضی برای فرد ایجاد نمی‌کند و عملکرد آن مانند کلیه سالم است. درصورتیکه که کلیه نابجا عملکرد سالمی نداشته باشد باید با جراحی آن را خارج کرد. در موارد بسیار کمی دیده شده که کلیه نابجا باعث بروز مشکلات کلیه در فرد شده است. چند مورد از مشکلات به شرح زیر است:
- مشکل نارسایی کلیه
- عفونت دستگاه ادراری
- سنگ ادراری
تشخیص کلیه نابجا
از آنجایی که کلیه نابجا هیچگونه علامت و نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهد فقط توسط آزمایش‌های تصویربرداری قابل‌‌تشخیص است. در بسیاری از موارد کلیه نابجا توسط عکسبرداری‌هایی که برای بیماری‌های دیگر انجام می‌شود مشاهده می‌شود. با کمک روش‌های زیر می‌توان عارضه کلیه نابجا را تشخیص داد؛
- سونوگرافی
- ام آر آی یا سی تی اسکن
- اشعه ایکس
- آزمایش خون
- آنژیوگرافی
سونوگرافی
سونوگرافی از جمله روش‌های تصویربرداری غیرتهاجمی است که از امواج صوتی برای تولید تصاویر از داخل بدن استفاده می‌کند. با استفاده از سونوگرافی، موقعیت و شکل کلیه‌ها می‌تواند مشخص شود.
سی تی اسکن
CT Scan امکان تصویربرداری دقیق تر از ساختار کلیه‌ها را فراهم می‌کند. با استفاده از این روش، موقعیت نابجایی کلیه‌ها و تاثیر آن بر سایر ساختارهای اطرافی مشخص می‌شود.
رادیوگرافی
در مواردی که نیاز به تشخیص نابجایی کلیه با اشعه X است، این روش ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، رادیوگرافی نمی‌تواند جزئیات دقیق تری را در مورد موقعیت کلیه‌ها ارائه دهد و در برخی موارد نیاز به روش‌های تصویربرداری متقدم‌تر است
- تصویربرداری همراه با مصرف مواد رادیوپاک (IVP): در این روش، یک ماده رادیوپاک وارد بدن شده و سپس تصاویر رادیوگرافی گرفته می‌شود. این روش به منظور بررسی مسیر جریان ادرار و تشخیص نابجایی کلیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- آنژیوگرافی: در این روش، مواد رادیوپاک تزریق می‌شود تا عروق کلیه‌ها نمایان شوند. آنژیوگرافی می‌تواند اطلاعاتی درباره جریان خون و عروق مربوط به کلیه‌ها ارائه دهد و در تشخیص نابجایی کلیه مورد استفاده قرار بگیرد.
درمان کلیه نابجا
به‌طور معمول مانند هر بیماری دیگر، چنانچه کلیه نابجا هیچگونه مشکلی برای فرد ایجاد نکند نیازی به درمان ندارد، اما اگر مشکلاتی در فرد ایجاد کند نیاز به درمان است. در صورت حذف و برداشتن کلیه نابجا، امکان زندگی با یک کلیه وجود دارد.
جمع‌بندی
در پایان مطلب باید بگوییم با اینکه مشکل کلیه نابجا یک عارضه مادرزادی است اما با با انجام مواردی می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد، به‌طور مثال مصرف اسید فولیک در اوایل دوره بارداری می‌تواند از بروز این بیماری جلوگیری کند. مصرف حدود 1 میلی‌گرم اسید فولیک در روز برای پیشگیری از ناهنجاری‌های کلیه پیشنهاد می‌شود.
