هایپرپلازی خوش خیم پروستات یکی از مشکلات شایع در میان آقایان است که آمار ابتلا به آن در آقایان ۵۰ تا ۶۰ سال به بیش از ۵۰ درصد میرسد؛ و از هر ۱۰ مرد بالای ۸۰ سال، ۹ نفر مبتلا به این عارضه هستند! این مشکل ربطی به سرطان پروستات ندارد و احتمال این سرطان را افزایش نخواهد داد، اما میتواند همزمان با این نوع سرطان بروز پیدا کند. از علائم این بیماری میتوان به این موارد اشاره کرد که فرد فشار زیادی را برای شروع یا ادامه تخلیه ادرار احساس میکند و بلافاصله پس از دفع نیز همچنان احساس نیاز به تخلیه ادرار را بههمراه دارد. اگر هایپرپلازی خوش خیم پروستات بهموقع درمان نشود، میتواند عفونت مثانه و آسیب به کلیه را درپی داشته باشد و موجب پیدایش خون در ترکیبات ادرار دفعشده گردد.
هایپرپلازی خوش خیم پروستات چیست؟
بهطور کلی پروستات یکی از غدد تعبیهشده بر سر راه میزراه (مجرای عبور ادرار) است که یکبار در زمان بلوغ و بار دیگر از ۲۵ سالگی تا پایان عمر رشد میکند. اما رشد زیاد و دو برابر شدن آن در سنین بالا میتواند مشکل هایپرپلازی خوش خیم پروستات را در پی داشته باشد. در پی این مشکل ورود ادرار تحت تاثیر قرار گرفته و محدود میشود و درپی آن بهتدریج دیواره ماهیچهای مثانه ضخیم میگردد. این افزایش ضخامت خاصیت ارتجاعی مثانه را نیز تضعیف میکند و سبب میشود که با هر بار تخلیه مقداری از ادرار در مثانه باقی بماند.
علل هایپرپلازی خوش خیم پروستات
بهطورکلی هنوز علت هایپرپلازی خوش خیم پروستات مشخص نشده است. اما بیشتر متخصصان این مشکل را ناشی از افزایش سن و تغییرات هورمونی میدانند. با افزایش سن آقایان، از مقدار هورمون جنسی مردانه (تستوسترون) کاسته و بر مقدار هورمون جنسی زنانه که در بدن مرد نیز یافت میشود (استروژن) افزوده میشود. افزایش استروژن در کنار افزایش سن فرد، بزرگ شدن پروستات را درپی دارد و باعث BPH میشود.
از طرفی دی هیدروتسترون DHT هورمون مردانه دیگری است که احتمال میدهند در ایجاد هایپرپلازی خوش خیم پروستات نقش داشته باشد. حتی با افزایش سن و کاهش سطح تستوسترون این هورمون به مقدار زیادی در پروستات یافت میشود و بزرگ شدن پروستات را درپی دارد. بنابراین افرادی که هورمون DHT را تولید نمیکنند، دچار هایپرپلازی خوش خیم پروستات نیز نخواهند شد.
لازم به ذکر است که داشتن سابقه ژنتیکی بیماریهای پروستات و ناهنجاریهای مرتبط با بیضه، ریسک ابتلا به BPH را تقویت میکند. اما افرادی که پیش از سن بلوغ بیضه خود را برداشتهاند، هیچگاه دچار این مشکل نمیشوند.
علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات
علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات شامل موارد زیر است که درصورت عدم درمان بهموقع تشدید میشوند :
- تخلیه ناقص مثانه و احساس نیاز به تخلیه بلافاصله پس از دفع ادرار
- احساس بیصبری در دفع و ناتوانی در نگهداری ادرار
- شب ادراری یا تکرر ادرار در شب؛ بهطوریکه فرد نیاز دارد هر ۱ تا ۲ ساعت یکبار مثانه را تخلیه کند.
- کندی یا ضعیف بودن جریان ادرار
- احساس فشار و تاخیر برای شروع تخلیه ادرار
- قطع و وصلی دفع ادرار
- چکیدن ادرار در پایان تخلیه مثانه
- تخلیه دردناک ادرار
- مشاهده خون در ادرار
درصورت مشاهده هریک از این علائم سریعا به پزشک متخصص مراجعه نمایید تا با بکارگیری روشهای درمانی مناسب، دچار عوارض جدی هایپرپلازی خوش خیم پروستات نشوید.
عوارض هایپرپلازی خوش خیم پروستات
اگر به علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات توجهی نکنید و درصورت مشاهده آنها گامی برای درمان برندارید، ممکن است دچار عوارض جدیتر این مشکل شوید. باتوجه به اینکه BPH درپی افزایش سن و گذر زمان تشدید میشود، این عوارض نیز پیشرونده هستند :
اختلال در فرآیند دفع ادرار؛ گاهی فشار وارده از سوی پروستات به مجرای دفع ادرار بهحدی بالاست که باعث انسداد ادراری میشود. انسداد خروجی مثانه با جلوگیری از تخلیه ادرار میتواند منجر به عفونت ادراری و آسیب دیدن کلیه شود.
- مشاهده خون در ادرار
- آسیب به کلیه
- عفونت ادراری
- رسوب و تشکیل سنگ در مجرای دفع ادرار
این موارد نیز از دیگر عوارض هایپرپلازی خوش خیم پروستات بهشمار میروند.
راه های تشخیص هایپرپلازی خوش خیم پروستات
برای تشخیص دقیق هایپرپلازی خوش خیم پروستات ابتدا پزشک متخصص در مورد سوابق پزشکی و علائم فعلیتان پرسوجو نموده و سپس معاینات فیزیکی لازم را آغاز میکند. از جمله معاینه فیزیکی لازم، معاینه مقعدی برای تخمین اندازه و شکل پروستات است. همچنین پزشک پیش از بررسی آزمایشات حرفهایتر، ابتدا سابقه خانوادگیتان را مورد توجه قرار میدهد.
- آزمایش ادرار
- آزمایش خون موجود در ادرار برای بررسی سرطان مثانه
- سونوگرافی پروستات
- سنجش میزان ادرار باقیمانده در مثانه بعد از دفع
- سیستوسکوپی و سنجش مجرای دفع ادرار و مثانه
- نوار مثانه
- آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات PSA و بررسی سرطان پروستات
این موارد از دیگر آزمایشاتی هستند که به تشخیص مناسب هایپرپلازی خوش خیم پروستات کمک میکنند.
راه های درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات
روشهای متعددی برای درمان BPH وجود دارد که بهترین روش را پزشکان، و برحسب سن، سلامت عمومی و وضعیت فرد انتخاب میکنند. در مراحل خفیف میتوان با تغییر سبک زندگی به نتایجی خوب دست یافت. اما در ادامه عارضه روشهای دارودرمانی و جراحی موثر واقع میشوند. از جمله کارهایی که میتوانید برای بهبود طبیعی علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات انجام دهبد، شامل نکات زیر است:
- هرگاه احساس کردید که نیاز به تخلیه ادرار دارید، برای اینکار تعلل نکنید.
- حتی وقتی احساس نیاز به تخلیه ندارید، به دستشویی بروید.
- از مصرف الکل و نوشیدنیهای کافئیندار خصوصا در ساعات پایانی روز بپرهیزید.
- آرامتر باشید و استرس و تنش اضافه را حذف کنید.
- به کمک نرمشهای ساده، عضلات لگن خود را تقویت کنید.
- بهطور منظم ورزش کنید و بدنتان را گرم نگه دارید.
دارو درمانی برای هایپرپلازی خوش خیم؛ داروهای کاهنده هورمونها، آنتیبیوتیک و مسدودکننده آلفا۱، از داروهای موثر در بهبود هایپرپلازی خوش خیم پروستات هستند که درصورت کافی نبودن درمان طبیعی (با تغییر سبک زندگی) مورد استفاده قرار میگیرند.
جراحی؛ اگر دارودرمانی بازدهی کافی را نداشته باشد، میتوان از اعمال جراحی سرپایی و کمتهاجمی و همچنین برخی عملهای جراحی تهاجمی استفاده کرد. فرسایش سوزن از مجرای ادرار TUNA، مایکروویو از راه ادرار TUMT، درمان بخار آب از راه ادرار Rezum، ترموتراپی آب WIT، سونوگرافی با شدت بالا HIFU، و Urolift از روشهای سرپایی عمل جراحی برای درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات بهشمار میروند.
و برش پروستات از طریق مجرای ادرار TUIP ، برداشتن پروستات از طریق مجرای ادرار TURP پروستاتکتومی از روشهای جراحی تهاجمی هستند که برای درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات مورد استفاده قرار میگیرند.